مهر نوشت: ارزیابی وضعیت نخبگانی که برای تحصیل به خارج از کشور رفته اند زمینه های اجرای سند راهبردی کشور در امور نخبگان را که از جمله مطالبات مقام معظم رهبری به شمار می آید، فراهم می کند.

 ساماندهی و هدفمند کردن فرآیند ادامه تحصیل صاحبان استعدادهای برتری که ادامه تحصیل در خارج از کشور را انتخاب کرده‌اند از جمله اولویتهای علم و فناوری کشور به حساب می آید و حفظ ارتباط مستمر آنان با درون کشور در الزامات سند راهبردی کشور در امور نخبگان دیده شده است.

هدف از تعریف این الزام، افزایش انگیزه برای بازگشت و ارائه مشاوره درباره آسیب‌های خروج به استعدادهای برتر و نیز گسترش هدفمند فرصتهای مطالعاتی خارج از کشور برای صاحبان استعداهای برتر و نخبگان بر اساس نیازها و اولویتهای ملی است از این رو فراهم شدن زمینه های اجرایی سند راهبردی کشور در امور نخبگان می تواند به سیاستگذاری صحیح برای جلوگیری از خروج استعدادهای برتر از کشور کمک کند.

از آنجایی که یکی از اقدامات مهم در جهت ساماندهی فرآیند اجرای این سند، ارائه تحلیل آماری از میزان خروج نخبگان و تلاش برای برقراری ارتباط با این گروه است، بنیاد ملی نخبگان، گزارشی با استناد به تحلیل های آماری از خروج استعدادهای برتر کشور ارائه کرده است.

در این گزارش که برای ارائه به شورای عالی انقلاب فرهنگی گردآوری شده است، آمار خروج و ماندگاری نخبگان کشور در بازه های زمانی مشخص دیده می شود.

آخرین آماری که از سوی بنیاد ملی نخبگان در مورد آمار خروج و ماندگاری نخبگان جمع آوری شده بود به ۲ دوره در آذر ۹۰ و اردیبهشت ۹۲ باز می گردد. از آن زمان تاکنون هیچ آمار و اطلاعاتی از سوی بنیاد نخبگان در این زمینه ارائه نشده است.

این درحالی است که آمارگیری از وضعیت نخبگان طبق سند راهبردی کشور در امور نخبگان جزء مطالبات رهبر معظم انقلاب محسوب می شود و علاوه بر آن، ارائه آمار ماندگاری و خروج نخبگان، می تواند امکان سیاستگذاری و برنامه ریزی صحیح در حوزه آموزش عالی را فراهم کند.

در گزارشی که اخیرا بنیاد ملی نخبگان به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه داده، بیشترین آمار به وضعیت ماندگاری و خروج نخبگان ایرانی در کشور آمریکا مربوط می شود و در آن به سایر کشورها اشاره ای نشده است.

تعداد دانشجویان بین المللی دنیا ۲ برابر شدند

بخشی از گزارش بنیاد ملی نخبگان که با استناد به گزارش ۲۰۱۵ موسسه آمار یونسکو تهیه شده است، نشان می دهد که بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۳ تعداد دانشجویان بین المللی دنیا بیش از ۲ برابر افزایش داشته است. در سال ۲۰۱۳ بیش از ۴.۱ میلیون دانشجو در سراسر جهان برای ادامه تحصیل به خارج از کشور خود رفته اند.

نسبت تعداد دانشجویان ایرانی خارج از کشور به دانشجویان داخل کشور ۱.۱ درصد است که پایین تر از میانگین جهانی (۱.۸ درصد) است.

ایران یازدهمین کشور دنیا از نظر تعداد دانشجو در آمریکا

برمبنای گزارش بنیاد ملی نخبگان، ۱۰ درصد از مجموع دانشجویان خارجی در دانشگاه‌های آمریکا از کشورهای خاورمیانه هستند که در این میان عربستان در رتبه اول کشورهای خاورمیانه و در رتبه چهارم کشورهای جهان بعد از چین، هند و کره جنوبی قرار گرفته است. در حالی که ایران در تعداد دانشجویان مشغول به تحصیل در آمریکا در سال ۲۰۱۴و۲۰۱۵ در رتبه یازدهم را دارد.

در این رده بندی ایران از بین ۱۵ کشور اول دنیا از نظر تعداد دانشجو در امریکا طی سال های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۴، با تعداد ۱۰ هزار و ۱۹۴ نفر بعد از مکزیک، رتبه یازدهم را به خود اختصاص داده و کشورهای چین و هند به ترتیب رتبه های اول و دوم را به خود اختصاص داده اند.

بررسی ها نشان می دهد که یک سوم از دانشجویان ایرانی مقیم آمریکا را بانوان تشکیل می دهند. همچنین ۵۵ درصد دانشجویان ایرانی دارای بورسیه کامل تحصیلی دانشگاههای آمریکا و ۲۷ درصد نیز با پرداخت کامل شهریه تحصیلی توسط خودشان در آمریکا مشغول به تحصیل هستند.

تعداد دانشجویان ۱۵ کشور اول دنیا در آمریکا سال ۲۰۱۵/ ۲۰۱۴

۱۵ کشور اول مبدا دانشجویان سیار سال ۲۰۱۵/۲۰۱۴

بنیاد ملی نخبگان همچنین به گزارش ۲۰۱۳ موسسه بروکینگز استناد و اعلام کرده است که ایران رتبه اول درصد دانشجویان علوم، فناوری و مهندسی (stem) را نسبت به کل دانشجویان ایرانی در آمریکا بین ۷۴ کشور دنیا دارا است.

علوم مهندسی بیشترین درصد ماندگاری فارغ التحصیلان در آمریکا

برمبنای گزارش موسسه بروکینگز در سال ۲۰۱۳ میزان ماندگاری فارغ التحصیلان خارجی ۵ سال بعد از فارغ التحصیلی، ۶۸ درصد و ۱۰ سال بعد از فارغ التحصیلی، ۶۵ درصد اعلام شده است.

بیشترین درصد ماندگاری فارغ التحصیلان دکتری در آمریکا متعلق به دو کشور چین و هند است و کشورهای ایران، رومانی و بلغارستان نیز درصد ماندگاری بالای میانگین داشته و پائین ترین درصد ماندگاری در آمریکا متعلق به کشورهای تایلند، شیلی و اردن است.

در میان رشته های علوم مهندسی، علوم کامپیوتر با بالاترین درصد ماندگاری پنج سال(۷۹درصد) در امریکا در رتبه اول و بعد از آن مهندسی برق و کامپیوتر با درصد ماندگاری (۷۷درصد) در رتبه دوم قرار دارد.

دانشگاه‌هایی که بیشترین مقاصد دانشجویان ایرانی در آمریکا هستند

مناطقی که بیشترین مقاصد دانشجویان ایرانی در امریکا هستند

نگاهی به سند خروج نخبگان از چرخه خدمت

از آنجایی که در سند راهبردی کشور در امور نخبگان از واژه «مهاجرت نخبگان» استفاده نشده و عبارت «خروج» به کار گرفته شده این موضوع در ۳ بخش قابل بررسی است.

خروج زمانی رخ می دهد که نخبه از چرخه خدمت به جامعه و اثرگذاری خارج شود؛  خواه داخل کشور باشد (خروج خاموش) یا خارج از کشور.

صاحبان استعدادهای برتر و نخبگان، اغلب با نیت کسب تخصص و بازگشت و خدمت به کشور یا با نیت اقامت  در کشور مقصد و کار در آنجا، از کشور خارج می شوند.

خروج نخبگان از کشور در بردارنده دو وجه متفاوت فرصت آمیز و تهدیدآمیز است. به نحوی که تسریع و تسهیل طی مسیر نخبگی و همچنین توانمندسازی و امکان مشارکت اجتماع نخبگانی در فعالیت های بین المللی جزء وجوه فرصت آمیز این موضوع تلقی می شود؛ اما از دیدگاه تهدیدآمیز، این پدیده سبب از دست رفتن اثرگذاری نخبه در جامعه و هدررفتن سرمایه گذاری های کشور در توسعه اجتماع نخبگانی می شود

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: حدود ۱۵ درصد نخبگان و استعدادهای برتر در خارج از کشور حضور دارند که بنیاد ملی نخبگان برای بازگشت این افراد برنامه هایی را طراحی کرده است.

به گزارش سایت پی ان یو نیوز به نقل از شورای عالی انقلاب فرهنگی، جلسه ۷۸۷ شورای عالی انقلاب فرهنگی به ریاست حجت الاسلام حسن روحانی برگزار شد.

محمدرضا مخبر دزفولی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص مصوبات این جلسه گفت: مقرر شد به صورت دوره ای پیرامون مسائل نخبگان و استعدادهای برتر گزارش های مرتبط به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شود که در این جلسه سورنا ستاری معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری گزارش وضعیت نخبگان در شرایط کنونی را ارائه کرد.

وی افزود: بر اساس گزارش ارائه شده تقریبا در بیشتر بخش ها بالغ بر ۷۰ درصد برگزیدگان آزمون های سراسری و المپیادهای دانش آموزش و همچنین برگزیدگان المپیادهای علمی مقیم ایران هستند که بعضا دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری بوده و یا در شرکت های دانش بنیان مشغول به کار هستند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد: تنها حدود ۱۵ درصد نخبگان و استعدادهای برتر در خارج از کشور حضور دارند.

مخبر دزفولی عنوان کرد: این افراد در حال ادامه تحصیل و گذراندن دوره های تحصیلی هستند که البته طبق مطالعه صورت گرفته در خصوص بازگشت آنها اشکالات، کمبودها و نارسایی هایی وجود دارد و بنیاد نخبگان نیز برنامه های لازم را در این زمینه طراحی کرده است.

وی اظهار داشت: با تسهیلات صورت گرفته خوشبختانه درحال حاضر به طور میانگین شاهد بازگشت دو نفر در روز از نخبگان دانشگاه های برتر در رشته های مختلف تحصیلی به داخل کشور هستیم که عدد قابل توجهی است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: تعداد دانشجویان خارج از کشور ما که غالبا غیر بورس هستند حدود ۱.۱ درصد جمعیت دانشجویی کشور است.

مخبر دزفولی اضافه کرد: جمع بندی جلسه این شد که مقررات جذب نخبگان، محققان و دانشمندان تسهیل و از طریق شرکت های دانش بنیان برای فعالیت آنها برنامه ریزی شود و مقررات اضافه و موانع برای فعالیت آنها نیز رفع شود.

وی خاطرنشان کرد: بنیاد نخبگان موظف شد، مسیر نخبگان برای خلق ثروت از طریق شرکت های دانش بنیان را آسان تر کرده و مقررات دست و پاگیر برای اجرای پروژه های نخبگان در این شرکت ها حذف شود و حمایت های مادی و معنوی از آنها را بیش از پیش انجام دهد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: جلسه ای در محضر رهبر معظم انقلاب اسلامی پیرامون مقابله با آسیب های اجتماعی برگزار شد و با توجه به تاکید معظم له درخصوص تصویب ماموریت های شورای اجتماعی کشور در این زمینه توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی و همچنین تاکید رئیس جمهور در جلسه شورا مقرر شد این موضوع در اولویت دستور قرار گیرد.

 مخبر دزفولی اضافه کرد: گزارش های مهمی درخصوص آسیب های اجتماعی مورد توجه است که شورای عالی انقلاب فرهنگی موظف شده آنها را رصد کند و گزارش هایی از آن به همراه اقدامات دستگاه ها برای رفع آن تهیه و همچنین اجرایی شدن وظایف دستگاه ها در این زمینه را پی گیری کند.

وی گفت: در خصوص کتاب و کتاب خوانی و همچنین ضوابط چاپ و نشر کتاب و به طور ویژه محتوای کتاب های کودک و نوجوان نیز مواردی مطرح شد که مقرر شد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در این زمینه را مورد اهتمام و توجه بیشتری قرار دهد

معاون توسعه و برنامه ریزی بنیاد ملی نخبگان گفت: این بنیاد ساز و کاری برای جذب نخبگان به عنوان عضو هیات علمی در دانشگاه ها طراحی کرده است.